«Όνειρο» ήταν για κείνους η ζωή τους στην πατρίδα, τη Μικρά Ασία. Ένα όνειρο που θυμούνται από τα παιδικά τους χρόνια, αν και κάποιοι, ήταν τότε μόλις λίγων ημερών μωρά. Μα τον εφιάλτη του διωγμού δεν τον ξεχνούν ποτέ. Ό,τι μπόρεσαν να πάρουν το πήραν, τις δραματικές εκείνες ώρες του πρώτου και του δεύτερου ξεριζωμού. Συνήθως, ένα κιλίμι με χαραγμένη επάνω του την ημερομηνία γέννησής τους, έμεινε για να τους θυμίζει τον τόπο τους ή κάποια λίγα υπάρχοντα που πρόφτασαν να φέρουν στις νέες πατρίδες.
Είναι λίγοι οι πρόσφυγες, οι «γηγενείς Μικρασιάτες», όπως λέει και ο πρόεδρος της Ένωσης Μικρασιατών, Κυριάκος Μαρτάκης, που απέμειναν στη Νέα Ερυθραία. Κάποιους, όσους βρήκαν, τους βράβευσαν πέρυσι το καλοκαίρι. Από 88 ετών και πάνω όλοι τους, αφού η καταστροφή του 22 τούς βρήκε στα πατρογονικά εδάφη, πιθανώς, να μετρούνται και στα δάκτυλα των δυο χεριών. Σιγά-σιγά «φεύγουν» και σβήνουν οι θύμισες. Για την πρώτη, αλλά και για τη δεύτερη προσφυγιά που έζησαν εδώ, μεταξύ Εκάλης και Κηφισιάς, μετά την εγκατάστασή τους σε μια περιοχή που διεκδικούσε από τότε «τουριστικά» χαρακτηριστικά και οι πρόσφυγες περίσσευαν. Μα τα κατάφεραν και στέριωσαν.
«Ήρθαμε σε μια κατεστραμμένη Ελλάδα, τρεις φορές σε πτώχευση, αλλά δημιουργήσαμε, έδωσαν πλούτο και δουλειές οι Μικρασιάτες», όπως λέει και η κυρία Ευαγγελία Κοντονικολάκη. Και τώρα; Τώρα που η Νέα Ερυθραία σβήστηκε από το νέο χάρτη, ελέω «Καλλικράτη», μήπως χαθεί και η νέα πατρίδα; «Βουλιάξαμε, χαθήκαμε, τα φάγαμε. Είμαστε πλούσια χώρα, αλλά μαζευτήκανε όλοι οι διαόλοι κι είναι έτοιμοι ν' αρπάξουν από ένα κομμάτι», λέει ο κυρ Γιάννης Κορωναίος, εστιάζοντας απευθείας στο θέμα, χωρίς καμία τοπικιστική διάθεση. Η «Ν.Ε.» είχε την τύχη να συνομιλήσει με κάποιους απ' αυτούς τους ανθρώπους. Άλλοι στέκουν καλά, άλλοι επικοινωνούν με τη βοήθεια των οικείων τους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν ξεχνούν τη Μικρά Ασία. Σύντομα θα ακολουθήσουν και άλλοι μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας, που ήδη έχουμε ανακαλύψει, ζουν δίπλα μας και αποτελούν τη ζωντανή ιστορία του τόπου μας.
Μαρία Μαγγανά, το γένος Κατσιάνου, γεννήθηκε το 1909 στο Λυθρί
Το κιλίμι με χαραγμένη επάνω την ημερομηνία γέννησής της, βρίσκεται στο φιλόξενο σπίτι της Ένωσης Μικρασιατών, μαζί με άλλα μικρασιατικά κειμήλια. Γράφει επάνω «1909». Ήταν ό,τι μπόρεσαν και πήραν μαζί τους στο μεγάλο διωγμό. Φύγανε με ό,τι φορούσαν. Η οικογένειά της είχε κεραμοποιείο και γελάδες στο Λυθρί.
Πήγανε πρώτα στην Άνδρο. Στη Νέα Ερυθραία τους έφερε ο Μιχάλης Μαγγανάς το 1923. Όλοι οι Μικρασιάτες ζήσανε και ζούνε με τον καημό της επιστροφής στην πατρίδα. «Έχε γεια καημένε κόσμε, έχε γεια γλυκιά ζωή κι εσύ δύστυχη πατρίδα έχε γεια παντοτινή», μοιρολογάει η κυρά Μαρία, 101 ετών σήμερα, αλλά το λαμπερό της πρόσωπο μαρτυράει μια ιδιαίτερα δυναμική παρουσία στη ζωή.
Η ίδια έκανε κουμάντο και κινούσε τα ηνία στη δουλειά και στην οικογένεια. «Είμαι από την Ερυθραία, μικρασιάτισσα. Πού είναι αυτά τα χρόνια παιδί μου; Τελειώσανε. Θυμάμαι που σπέρνανε ο κόσμος και θερίζανε. Ήτανε ευλογημένα μέρη. Βγάζανε τα καλύτερα σιτάρια και καλαμπόκια. Κοντά στην Αγία Ματρώνα ήταν το σπίτι μας. Η εκκλησία χτίστηκε μέσα στην περιουσία της μάνας μου, όπως και το θέατρο. Όταν ήρθαμε εδώ, στη νέα πατρίδα, ήταν σκληρή η δουλειά. Τι τράβηξε ο κόσμος για να ζήσει, να φάει λίγο ψωμί».
Αντώνης Γιώργατζης και Ευαγγελία Κοντονικολάκη, το γένος Ανδρεαδάκη,
Αντώνης Γιώργατζης, γεννήθηκε το 1913 στο Λυθρί
Η οικογένεια του Αντώνη Γιώργατζη έζησε και τους δυο διωγμούς. Το 1914 πρωτοέφυγαν από το Λυθρί. «Τότε ο πατέρας μου έπεσε στη θάλασσα για να γλυτώσει από τους Τούρκους.
Είχαμε ετοιμάσει τα πράγματα για να φύγουμε, καθώς μας είχαν ειδοποιήσει στον πρώτο διωγμό. Γύρισε πίσω στο σπίτι να πάρει κάτι, αλλά ήρθαν νωρίτερα οι Τούρκοι και μας φώναξε να φύγουμε χωρίς να τον περιμένουμε. Βγήκαμε στη Χίο. Μετά ήρθαμε στην Κηφισιά κι έπειτα στη Νέα Ερυθραία. Το 1920 ξαναπήγαμε στο Λυθρί. Δεν υπήρχαν ούτε πόρτες ούτε πατώματα, τα είχαν ρημάξει όλα. Προσπαθήσαμε να τα ξαναφτιάξουμε, αλλά το 1922 έγινε η μεγάλη καταστροφή. Το φινάλε ποιο ήταν; Να ξαναφύγουμε και να έρθουμε οριστικά στη Νέα Ερυθραία, όπου μέναμε στις παράγκες», θυμάται ο κυρ Αντώνης, ο οποίος λίγο πριν από τα 100 του χρόνια, πηγαινοέρχεται καθημερινά στο ΚΑΠΗ του δήμου, γεμάτος λεβεντιά και ζωντάνια ζηλευτή.
« Ήταν ζούγκλα εδώ. Πολλά χιόνια τότε και βροχές. Παράγκες με πισσόχαρτο και πολλές φορές τις έπαιρνε ο αέρας και τις ρήμαζε. Δύσκολη η ζωή κι όμως, οι άνθρωποι ήταν τόσο καλοί, τόσο φιλότιμοι, τόσο γλεντζέδες. Με όλη τη φτώχεια, με όλα τα βάσανα, ήμασταν πάντα αγαπημένοι. Μπορεί να πεινάγαμε, αλλά κανείς δεν τολμούσε να κλέψει του αλλουνού. Πηγαίναμε στην Αθήνα με τα πόδια για δουλειά. Η Ερυθραία φτιάχτηκε απ? όλα τα χωριά της Μικράς Ασίας. Τώρα τράνεψε, έχει και το καλύτερο κλίμα απ' όλες τις γύρω περιοχές. Καταργήθηκε ο δήμος, αλλά δεν με πειράζει. Είμαι και λίγο Κηφισιώτης. Ήμασταν φιλελεύθεροι, βενιζελικοί. Είχε τότε ο Μπενάκης στην Κηφισιά κάτι πανύψηλους σκοπούς, με πιάνανε και μου λέγανε: με ποιον είσαι, μωρέ;. ..Με τον Βενιζέλο, τους απαντούσα. Με πειράζανε, αλλά εγώ στενοχωριόμουν. Να είναι καλοί άνθρωποι οι δήμαρχοι και οι πολιτικοί, να μη βλάπτουνε κανέναν, να βοηθάνε και να αγαπούν όλον τον κόσμο».
Ευαγγελία Κοντονικολάκη, το γένος Ανδρεαδάκη, γεννήθηκε το 1922 στο Λυθρί
Μόλις 11 ημερών μωρό έφυγε με την οικογένειά της από το Λυθρί η κυρία Ευαγγελία Κοντονικολάκη. Όπως μας λέει η ίδια :
«Η μητέρα μου μεγάλωσε στη Σμύρνη. Με το διωγμό του 22 προφτάσαμε να πάρουμε τα πράγματά μας, αλλά μας τα έκλεψαν τα μισά από την προκυμαία. Παντρεύτηκα στην κατοχή με της μαμάς μου τα σερβίτσια, κιλίμια κ.α. Ο πατέρας μου ήταν πολύ κοινωνικός άνθρωπος και μεγάλος τεχνίτης στις σκάλες. Πρώτα πήγαμε στη Χίο και μετά ήρθαμε στην Κηφισιά το 1923. Στην αρχή νοίκιασε το χώρο του Μπενακείου, έκανε δυο παράγκες μεγάλες και μετά έχτισε. Εκεί που είναι το Δημοτικό της Κηφισιάς τώρα είχε φτιάξει άλλη μια παράγκα-ξυλουργείο. Μετά έκανε εργοστάσιο στο χώρο του σημερινού Μουσείου Γουλανδρή με μηχανήματα που λειτουργούσαν με γεννήτριες. Τα μισά σπίτια σε Κηφισιά και Εκάλη τα έχει κάνει ο πατέρας μου. Ο Μεταξάς τον έδιωξε, λόγω τουριστικής περιοχής, όπως του είπαν. Μετά νοίκιαζε μαγαζί πάνω από του Βάρσου».
Και συνεχίζει τις θύμησές της η κυρία Ευαγγελία :
«Πήραμε κλήρο στη Νέα Ερυθραία και φτιάξαμε σπίτι το 1926 περίπου. Μάλιστα, στον πατέρα μου έταξαν τότε ότι θα του έδιναν οικόπεδο μέχρι τον κεντρικό δρόμο, αν δεν προπαγάνδιζε υπέρ του Βενιζέλου. Η οικογένειά μου, όπως και άλλες, πρωτοστάτησαν για να δημιουργηθεί αυτός εδώ ο τόπος. Δεν θέλανε τότε να βάλουνε τους πρόσφυγες εδώ. Δυο καλά μέρη, την Κηφισιά και την Εκάλη έχουμε, πρόσφυγες θα βάλουμε μέσα ; έλεγαν. Παλιά ήταν πιο όμορφα με τις μονοκατοικίες, με τις αυλές και τους φούρνους. Λύκους και τσακάλια ακούγαμε τότε. Ήρθαμε σε μια κατεστραμμένη Ελλάδα, τρεις φορές σε πτώχευση, αλλά δημιουργήσαμε, έδωσαν πλούτο και δουλειές οι Μικρασιάτες. Ακόμα και στις παράγκες της Νέας Ερυθραίας, νοικοκυραίοι ήτανε και γλεντάγανε πολύ. Όλα λάμπανε και ήταν ασπρισμένα. Όσοι είδαν σφαγές, ήτανε πιο ανοιχτοί άνθρωποι. Άκουγα μετά τις θείες μου, για τις πατρίδες μας, το χωριουδάκι μας εγώ δεν θυμόμουν, με πήραν 11 ημερών μωρό. Όταν ξαναπήγα στο Λυθρί και είδα τα δίπατα σπίτια, τα αρχοντικά, αν και ρημαγμένα, κατάλαβα. Ήταν ένας πολύ ωραίος τόπος, αρχαίος τόπος με πολλά ευρήματα. Τα πήραν όλα οι Τούρκοι και οι Εγγλέζοι».
From
the article " Gradually the last of Asia Minor refugees go away and the
memories fade "
by George Kanellopoulos. Timeliness.
14.1. 2011 in the site NEW ERYTHTREA on line (Μετάφραση δική μου)
"A dream" was for those people their life at home, in Asia Minor. A dream from their childhood, which they remember now, although some of them were then just a few days babies. But they didn’t forget the nightmare of persecution. They took during those dramatic hours of the first (1914) and the second (1922) uprooting, everything they had to pick. Usually, a rug with carved on it their date of birth, was left to remind them, their place, or a few of their belongings they had brought in their new homes.
As Kyriakos Martakis chairman of the Union of Greeks of Asia Minor, says :
"A dream" was for those people their life at home, in Asia Minor. A dream from their childhood, which they remember now, although some of them were then just a few days babies. But they didn’t forget the nightmare of persecution. They took during those dramatic hours of the first (1914) and the second (1922) uprooting, everything they had to pick. Usually, a rug with carved on it their date of birth, was left to remind them, their place, or a few of their belongings they had brought in their new homes.
As Kyriakos Martakis chairman of the Union of Greeks of Asia Minor, says :
A few of refugees
"natives of Asia Minor,"
are still remaining in New Erythrea. Some, of those were found and rewarded during the last year’s summer.
All of them are over 88 years old, as the
disaster of 22, found them on ancestral lands.
They probably are counted on the fingers of both hands. Slowly they "go" away and the memories
fade. Memories not only for the first, but for
the second uprooting.They lived here between Ekali
and Kifissia, after their installment in an area claimed by then to have 'touristic ' characteristics where the refugees surplus.
But they succeeded and were rooted here.
"We came to a ruined Greece, three times in bankruptcy, but we created. Asia Minor refugees gave wealth and jobs says Mrs. Evangelia Kontonikolaki.
"We came to a ruined Greece, three times in bankruptcy, but we created. Asia Minor refugees gave wealth and jobs says Mrs. Evangelia Kontonikolaki.
As Maria Maggana nee Katsianos born during 1909 in Lithri says:
The rug upon which had engraved the date of her birth, is now in the welcoming home of the Union of refugees from Asia Minor, along with other relics of Asia Minor. On it, is written '1909'. It was what they could take with them, during the great persecution. They left Lithri only with what they wore. Her family had ceramics and cows in Lithri.
They went first to the island of Andros. In New Erythrea brought them during 1923 Michael Magganas. All Asia Minor Greeks lived and live until today with the grief of homecoming. "Farewell Poor world, farewell sweet life and you unhappy hometown farewell forever" says the 101 years old dame Maria, but her glowing face betrays a particularly strong presence in life.
She was the real boss in home. "I am from Erythraea, an Asia Minor’s Greek. Where are now these years my child? All have gone away. I remember that the people were sowing and mowing. These were blessed places. The best grains and corns were from there. Our home was near St Matrona’s church. The church was built in the estate of my mother. When we came here, to our new home, the work was hard. In order to survive and eat some bread, people suffered a lot "
Antonis Giorgatzis, born in 1913 in Lithri
The family of Antonis Giorgatzis faced the two persecutions. In 1914 for first time left Lithri.
"Then my father fell into the sea in order to escape from the Turks.
As they had notified us, we prepared our baggage in order to escape. He turned back to the house in order to get some things, but Turks arrived earlier and he shouted us to go without waiting for him. We landed at Chios. Then we came to Kifissia and then in New Erythrea. In 1920 we went back to Lithri. There were no doors or floors in homes. Turks had ravaged all. We tried to rebuild our homes, but in 1922 became the major disaster. The result was to reboot and come finally to New Erythrea, where we lived in shacks,"recalls Mr Antonis who in his 100 years, is full of gallantry and enviable vitality.
"Here the place was as a jungle. We had a lot of snow and rain. We made shacks with tar paper and many times the air was taking and devastating it. Although it was a difficult life, people were so good, so hardworking, so revelers. With all the poverty, all the suffering, we loved each other. We were hungry but no one dared to steal of someone else's. We used to go for job to Athens on foot. New Erythrea was created and installed by refugees of all villages of Asia Minor. Now is great and has the best climate of all the surrounding areas. We were liberals, Venizelists”
Evangelia Kontonikolaki, nee Andreadaki, was born in 1922 in Lithri
Mrs. Evangelia Kontonikolaki abandoned Lithri with her family when she was just 11 days baby.
As she says :
"My mother grew up in Smyrna. With the expulsion of 22, we managed to get our stuff, but half of it was stolen in the waterfront. I was married during the years of Occupation (1940) having my mom's crockery, rugs, etc. My father was a very sociable man and great craftsman on the stairs. First we went to Chios and then in 1923 we came in Kifissia. At first my father rented space in Benakion, and he built two large sheds. He had built another shack-carpentry in the place where is now the primary school of Kifissia. Later he made a factory in the area of today’s Goulandri Museum with machines operating with generators. Half of the houses in Kifissia and Ekali are made by my father. Dictator Metaxas turned him away, because of the tourist area, as they told him ".
Mrs. Evangelia continues :
"We got lot in New Erythrea and we built our house approximately in 1926. In fact, they promised my father that they would give him land in the main road, if not propagandized in favor of Venizelos. My family, like others, took the lead to create this place. This time they didn’t want to install here the refugees. They were saying: We have two good places, Kifissia and Ekali and will install there refugees? In old times was more beautifully here with houses, with courtyards and ovens .We were hearing wolves and jackals. We came to a ruined Greece, three times in bankruptcy, but as Asia Minor refugees, we created, gave wealth and jobs. Even in the slums of New Erythrea, refugees were very good housekeepers and enjoying themselves. Everything was shining and whitewashed. Those who saw massacres, were more receptive people. I heard from my aunts, about our home, our village which i do not remember because they took me when i was 11 days baby. When i went back to Lithri and saw the two storey houses, mansions, although ruined, I understood. It was a very nice place, ancient place with many discoveries. The Turks and the English took them all "
As they had notified us, we prepared our baggage in order to escape. He turned back to the house in order to get some things, but Turks arrived earlier and he shouted us to go without waiting for him. We landed at Chios. Then we came to Kifissia and then in New Erythrea. In 1920 we went back to Lithri. There were no doors or floors in homes. Turks had ravaged all. We tried to rebuild our homes, but in 1922 became the major disaster. The result was to reboot and come finally to New Erythrea, where we lived in shacks,"recalls Mr Antonis who in his 100 years, is full of gallantry and enviable vitality.
"Here the place was as a jungle. We had a lot of snow and rain. We made shacks with tar paper and many times the air was taking and devastating it. Although it was a difficult life, people were so good, so hardworking, so revelers. With all the poverty, all the suffering, we loved each other. We were hungry but no one dared to steal of someone else's. We used to go for job to Athens on foot. New Erythrea was created and installed by refugees of all villages of Asia Minor. Now is great and has the best climate of all the surrounding areas. We were liberals, Venizelists”
Evangelia Kontonikolaki, nee Andreadaki, was born in 1922 in Lithri
Mrs. Evangelia Kontonikolaki abandoned Lithri with her family when she was just 11 days baby.
As she says :
"My mother grew up in Smyrna. With the expulsion of 22, we managed to get our stuff, but half of it was stolen in the waterfront. I was married during the years of Occupation (1940) having my mom's crockery, rugs, etc. My father was a very sociable man and great craftsman on the stairs. First we went to Chios and then in 1923 we came in Kifissia. At first my father rented space in Benakion, and he built two large sheds. He had built another shack-carpentry in the place where is now the primary school of Kifissia. Later he made a factory in the area of today’s Goulandri Museum with machines operating with generators. Half of the houses in Kifissia and Ekali are made by my father. Dictator Metaxas turned him away, because of the tourist area, as they told him ".
Mrs. Evangelia continues :
"We got lot in New Erythrea and we built our house approximately in 1926. In fact, they promised my father that they would give him land in the main road, if not propagandized in favor of Venizelos. My family, like others, took the lead to create this place. This time they didn’t want to install here the refugees. They were saying: We have two good places, Kifissia and Ekali and will install there refugees? In old times was more beautifully here with houses, with courtyards and ovens .We were hearing wolves and jackals. We came to a ruined Greece, three times in bankruptcy, but as Asia Minor refugees, we created, gave wealth and jobs. Even in the slums of New Erythrea, refugees were very good housekeepers and enjoying themselves. Everything was shining and whitewashed. Those who saw massacres, were more receptive people. I heard from my aunts, about our home, our village which i do not remember because they took me when i was 11 days baby. When i went back to Lithri and saw the two storey houses, mansions, although ruined, I understood. It was a very nice place, ancient place with many discoveries. The Turks and the English took them all "
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου